– Du har lenge arbeidd på Kirkens Bymisjons sjukeheimar. Mykje av tida di går med til samtalar?

– Ja. Og det kan vere uavhengig av tru og livssyn. Somme følgjer eg over lang tid.

– Du nemnde smerte tidlegare.

– Ja, mange tenker på det. Derfor er det så viktig å snakke med dei gamle bebuarane, for dei hugsar kanskje dødsfall frå sin eigen barndom. Smertelindring var noko heilt anna den gongen.

– Det er erfaringar som kan gjere dei redde?

– Ja.

– Og så er det ganske mange som ynskjer å døy, fordi dei er så slitne. Eg har mange samtalar om det. Det å ha nokon å dele slike kjensler med, er veldig viktig.

– Når ein bebuar nærmar seg slutten på livet, kva skjer då?

– Kirkens Bymisjon har gjort mykje fagarbeid rundt omsorg ved livets slutt, og det har vore ei viss utvikling på feltet. Rundt tusenårsskiftet var det vanleg å leige inn ekstravakter som skulle sitte med dei døyande. I den rettleiaren vi brukar no, står det at pårørande skal gjere det, så langt det er mogleg. Det er klart at ingen kan erstatte dei nære, om dei ynskjer å vere der.

– Men mange treng støtte frå personalet?

– Ja, eg og personalet rettleiar ofte pårørande som er usikre. Dei lurer på kva dei skal gjere, kva dei skal seie. Eg brukar å seie at dei ikkje treng å snakke heile tida. Musikk kan vere fint, kanskje halde ei hand. Elles er det berre fint om den døyande høyrer kjende stemmer rundt seg.

– Men dette er så ukjent for folk at nokon må fortelje dei det.

– Snakkar vi for lite om døden i dag?

– Eg trur det, for folk veit ikkje kva som skjer. Døden er ein prosess. Kroppen slår seg av, gradvis. Du må kunne noko om desse prosessane.

– I Kirkens Bymisjon har vi eit hefte som heiter «Når livet går mot slutten», som vi har selt tusenvis av eksemplar av. Der står det kva som faktisk skjer i kroppen når ein døyr ein naturleg død.

– Var døden meir kjent før i tida?

– Eg kan svare med eit døme frå min eigen barndom. Då eg var 13 år, døydde bestefaren­ min i kårstova på nabogarden. Då var det sviger­døtrene i huset og i nabohuset som stelte han mot slutten. Han fekk lungebetennelse eller nokon liknande, som var ei vanleg dødsårsak då.

– Familien stelte han, la han i kista og så vart den plassert i løa. Vi barna gjekk inn og opna loket for å kike på han. Så, ja, vi hadde den nærleiken. Folk døydde heime. Det er nesten ingen som gjer det i dag. Døden har flytta inn på institusjon.

– Og den er dermed blitt meir distansert for mange av oss?

– Ja. Og då må personalet legge til rette, slik at du føler deg velkomen. Pårørande skal alltid ha beskjed om noko skjer. Og så er det viktig å kunne seie til den døyande at det kjem til å vere nokon med dei. Dei aller fleste ynskjer eit menneskeleg nærvær mot slutten.

– Ei hand å halde i er ikkje berre ei frase. Så lenge nokon tek på deg, så eksisterer du.

– Etter at ein bebuar døyr, kva skjer då?

– Då har vi minnestund, ofte med lystenning. Eg har opplevd at bebuarar har spurt meg: Blir det like fint når eg døyr?

– Det handlar om å understreke menneske­verdet. Alle betyr noko. Du skal ikkje døy utan at nokon legg merke til det.

– Du har også minnestund for personalet?

– Ja, éin gong i halvåret, for bebuarane som har døydd i løpet av perioden. For at personalet skal få lov til å bearbeide sine sorger. Dei følgjer jo nokre bebuarar over månadar og år. Og så døyr dei, og i løpet av 48 timar skal du vaske rommet og ta imot ein ny.

– Vi tenner lys og seier namnet til kvar bebuar. Og så pratar vi om dei, deler kva vi hugsar best. Som kollega, men også som prest i ei spesiell rolle, kan eg då få takke dei for den fantastiske jobben dei gjer. Det er noko som aldri blir skrive om.

Publisert i Magasinet BY 03/2025.
Foto: Torstein Ihle.